7. อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย อุกฺขิตฺตนฺติ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺขิตฺตํฯ ธมฺเมนาติ ภูเตน วตฺถุนาฯ วินเยนาติ โจเทตฺวา สาเรตฺวาฯ สตฺถุสาสเนนาติ อิธาปิ โจเทตฺวา สาเรตฺวา กรณเมว สตฺถุสาสนํ นามฯ อนาทรนฺติ เยน สงฺเฆน อุกฺเขปนิยกมฺมํ กตํ, ตสฺมิํ วา, ตตฺถ ปริยาปนฺนคเณ วา เอกปุคฺคเล วา ตสฺมิํ วา กมฺเม อาทรวิรหิตํ, สมฺมาวตฺตนาย อวตฺตมานนฺติ อตฺโถฯ อปฺปฏิการนฺติ ปฏิการรหิตํ, อโนสาริตนฺติ อตฺโถฯ อกตสหายนฺติ เอกกมฺมาทิเก สํวาเส สห อยนภาเวน สมานสํวาสกา ภิกฺขู สหายา นาม, ยสฺส ปน โส สํวาโส เตหิ สทฺธิํ นตฺถิ น เตน เต สหายา กตา โหนฺติ , อิติ โส อกตสหาโย นาม, ตํ อกตสหายํ, สมานสํวาสกภาวํ อนุปคตนฺติ อตฺโถฯ ตมนุวตฺเตยฺยาติ ตํ อุกฺขิตฺตกํ อุกฺขิตฺตกภาเวเยว ฐิตํ ภิกฺขุํ ยา ภิกฺขุนี ยํทิฏฺฐิโก โส โหติ, ตาย ทิฏฺฐิยา คหณภาเวน อนุวตฺเตยฺยฯ สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สงฺฆเภทสิกฺขาปทาทีสุ วุตฺตนเยน วิสุํ สงฺฆมชฺเฌ จ วุจฺจมานา ตํ วตฺถุํ อปฺปฏินิสฺสชฺชนฺตี สมนุภาสนกมฺมปริโยสาเน อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา นาม ปาราชิกา โหตีติฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อุกฺขิตฺตานุวตฺตนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ญตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทฺเว ถุลฺลจฺจยา, ‘‘ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺยา’’ติ เอวํ ยฺย-การปฺปตฺตาย ตติยกมฺมวาจาย ปาราชิกํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํ, เสสํ สงฺฆเภทสิกฺขาปทาทีสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐวตฺถุกาสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ อวสฺสุตาติ โลกสฺสาทมิตฺตสนฺถววเสน กายสํสคฺคราเคน ตินฺตาฯ อยเมว หิ อตฺโถ สีหฬมาติกาฏฺฐกถายํ วุตฺโต, สมนฺตปาสาทิกายํ (ปาจิ. อฏฺฐ. 675) ปนสฺส วิจารณา กตา, ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถคฺคหณํ วาติอาทีสุ ปน ยํ ปุริสปุคฺคเลน หตฺเถ คหณํ กตํ, ตํ ‘‘ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถคฺคหณ’’นฺติ วุตฺตํ, เอเสว นโย สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหเณปิฯ หตฺถคฺคหณนฺติ เอตฺถ จ ยสฺส กสฺสจิ อปาราชิกกฺเขตฺตภูตสฺส องฺคสฺส คหณํ หตฺถคฺคหณํ, ยสฺส กสฺสจิ นิวตฺถสฺส วา ปารุตสฺส วา คหณํ สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหณํฯ สนฺติฏฺเฐยฺย วาติอาทีสุ กายสํสคฺคสงฺขาตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส หตฺถปาเส สนฺติฏฺเฐยฺย วา, ตตฺถ ฐิตา สลฺลเปยฺย วา, ปุริเสน วา ‘‘อิตฺถนฺนามํ ฐานํ อาคจฺฉา’’ติ วุตฺตา ตํ สงฺเกตํ คจฺเฉยฺย, ตสฺส วา ปุริสสฺส อพฺภาคมนํ สาทิเยยฺย, เยน เกนจิ วา ปฏิจฺฉนฺนํ โอกาสํ ปวิเสยฺย, ปุริสสฺส หตฺถปาเส ฐตฺวา กายํ อุปสํหเรยฺยาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ อยมฺปิ ปาราชิกาติ ยถา ปุริมาโย, เอวํ อยมฺปิ ภิกฺขุนี เอตสฺส กายสํสคฺคสงฺขาตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย เอตานิ อฏฺฐ วตฺถูนิ ปฏิปาฏิยา วา อุปฺปฏิปาฏิยา วา ปูเรตฺวา อฏฺฐวตฺถุกา นาม ปาราชิกา โหตีติฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ อฏฺฐมํ วตฺถุํ ปริปูรณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สงฺเกตคมเน ปเท ปเท ทุกฺกฏํ, ปุริสสฺส หตฺถปาสํ โอกฺกนฺตมตฺเต ถุลฺลจฺจยํ, ปุริสสฺส อพฺภาคมนสาทยมาเนปิ ทุกฺกฏํฯ หตฺถปาโสกฺกมเน ถุลฺลจฺจยํ, เสเสสุ เอเกกสฺมิํ ถุลฺลจฺจยเมว, อฏฺฐเม ปริปุณฺเณ ปาราชิกํฯ เอเกกสฺมิํ ปน วตฺถุสฺมิํ สตกฺขตฺตุมฺปิ วีติกฺกนฺเต ตา อาปตฺติโย เทเสตฺวา มุจฺจติ, อปิเจตฺถ คณนูปิกา อาปตฺติ เวทิตพฺพา, ‘‘อิทานิ นาปชฺชิสฺสามี’’ติ หิ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา เทสิตา คณนูปิกา, เทสิตคณนํ อุเปติ, ปาราชิกสฺส องฺคํ น โหติฯ ตสฺมา ยา เอกํ อาปนฺนา ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา เทเสตฺวา ปุน กิเลสวเสน อาปชฺชติ, ปุนปิ เทเสติ, เอวํ อฏฺฐมํ ปริปูเรนฺตีปิ ปาราชิกา น โหติฯ ยา ปน อาปชฺชิตฺวา ‘‘ปุนปิ อญฺญํ วตฺถุํ อาปชฺชิสฺสามี’’ติ สอุสฺสาหาว เทเสติ, ตสฺสา สา อาปตฺติ อคณนูปิกา, เทสิตาปิ อเทสิตา โหติ, ปาราชิกสฺส องฺคํ โหติฯ อสญฺจิจฺจ, อสฺสติยา, อชานนฺติยา อสาทิยนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ กายสํสคฺคราโค, สอุสฺสาหตา, อฏฺฐมสฺส วตฺถุสฺส ปูรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมนุภาสนสมุฏฺฐานํ, กิริยากิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนนฺติฯ

อฏฺฐวตฺถุกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุทฺทิฏฺฐา โข อยฺยาโย อฏฺฐ ปาราชิกา ธมฺมาติ ภิกฺขู อารพฺภ ปญฺญตฺตา สาธารณา จตฺตาโร, อิเม จตฺตาโรติ เอวํ ปาติโมกฺขุทฺเทสมคฺเคน อฏฺฐ ปาราชิกา ธมฺมา อุทฺทิฏฺฐาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ, เสสํ ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนยเมวาติฯ

กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย

ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข

ปาราชิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺฆาทิเสสกณฺโฑ

1. อุสฺสยวาทิกาสิกฺขาปทวณฺณนา

สงฺฆาทิเสเสสุ ปฐเม อุสฺสยวาทิกาติ มานุสฺสยวเสน โกธุสฺสยวเสน อฑฺฑกรณตฺถาย วินิจฺฉยมหามตฺตานํ สนฺติเก วิวทมานาฯ คหปตินา วาติอาทีหิ ฐเปตฺวา ปญฺจ สหธมฺมิเก อวเสสา คหฏฺฐปพฺพชิตา สงฺคหิตาฯ อยํ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกนฺติ อาทิมฺหิ ปฐมํ อาปตฺติ เอตสฺสาติ ปฐมาปตฺติโก, วีติกฺกมกฺขเณเยว อาปชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ, ตํ ปฐมาปตฺติกํฯ อาปนฺนาติ อฑฺฑปริโยสาเน อาปนฺนาฯ ภิกฺขุนิํ สงฺฆโต นิสฺสาเรตีติ นิสฺสารณีโย, ตํ นิสฺสารณียํฯ สงฺฆาทิเสสนฺติ เอวํนามกํฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อุสฺสยวาทิกวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาณตฺติกํ, ‘‘อฑฺฑํ กริสฺสามี’’ติ ยํกิญฺจิ ทุติยิกํ วา สกฺขิํ วา สหายํ วา ปริเยสนฺติยา ปริเยสเน ทุกฺกฏํ, ยตฺถ ฐิตาย ‘‘อฑฺฑํ กาตุํ คจฺฉามี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตโต ปฏฺฐาย คจฺฉนฺติยา ปเท ปเท ทุกฺกฏํ, ยตฺถกตฺถจิ อนฺตมโส ภิกฺขุนุปสฺสยํ อาคเตปิ โวหาริเก ทิสฺวา อตฺตโน กถํ อาโรเจนฺติยา ทุกฺกฏํฯ อิตเรน อตฺตโน กถาย อาโรจิตาย ภิกฺขุนิยา ถุลฺลจฺจยํ, ปฐมํ อิตเรน ปจฺฉา ภิกฺขุนิยา อาโรจเนปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน ภิกฺขุนี ตํ วทติ ‘‘มม จ ตว จ กถํ ตฺวํเยว อาโรเจหี’’ติ, โส อตฺตโน วา กถํ ปฐมํ อาโรเจตุ, ตสฺสา วา, ปฐมาโรจเน ภิกฺขุนิยา ทุกฺกฏํ, ทุติเย ถุลฺลจฺจยํ, เตน เอวํ วุตฺตาย ภิกฺขุนิยา อาโรจเนปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน ภิกฺขุนี อญฺเญน กถาเปติ, ตตฺราปิ เอเสว นโยฯ ยถา วา ตถา วา หิ อาโรจิยมาเน ปฐมาโรจเน ภิกฺขุนิยา ทุกฺกฏํ, ทุติเย ถุลฺลจฺจยํฯ อุภินฺนํ ปน กถํ สุตฺวา โวหาริเกหิ วินิจฺฉเย กเต อฑฺฑปริโยสานํ นาม โหติ, ตสฺมิํ อฑฺฑปริโยสาเน ภิกฺขุนิยา ชเยปิ ปราชเยปิ สงฺฆาทิเสโสฯ

ยา ปน ปจฺจตฺถิกมนุสฺเสหิ ทูตํ วา ปหิณิตฺวา, สยํ วา อาคนฺตฺวา ‘‘เอหิ, อยฺเย’’ติ อากฑฺฒิยมานา คจฺฉติ, ยา วา อุปสฺสเย อญฺเญหิ กตํ อนาจารํ อโนทิสฺส อาจิกฺขนฺตี รกฺขํ ยาจติ, ยาย จ กิญฺจิ อวุตฺตา โวหาริกา อญฺญโต สุตฺวา สยเมว อฑฺฑํ ปริโยสาเปนฺติ, ตสฺสา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อญฺเญหิ อนากฑฺฒิตาย อฑฺฑกรณํ, อฑฺฑปริโยสานนฺติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมกถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยเมวาติฯ

อุสฺสยวาทิกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โจริวุฏฺฐาปิกาสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติเย ยาย ปญฺจมาสคฺฆนกโต ปฏฺฐาย ยํกิญฺจิ ปรสนฺตกํ อวหริตํ, อยํ โจรี นาม, ตํ โจริํฯ วชฺฌํ วิทิตนฺติ เตน กมฺเมน ‘‘วธารหา อย’’นฺติ เอวํ วิทิตํฯ อนปโลเกตฺวาติ อนาปุจฺฉาฯ คณนฺติ มลฺลคณภฏิปุตฺตคณาทิกํฯ ปูคนฺติ ธมฺมคณํฯ เสณินฺติ คนฺธิกเสณิทุสฺสิกเสณิอาทิกํฯ ยตฺถ ยตฺถ หิ ราชาโน คณาทีนํ คามนิคเม นิยฺยาเตนฺติ ‘‘ตุมฺเหว เอตฺถ อนุสาสถา’’ติ, ตตฺถ ตตฺถ เตเยว อิสฺสรา โหนฺติ, ตสฺมา เต สนฺธาย อิทํ วุตฺตํฯ เอตฺถ จ ราชานํ วา คณาทิเก วา อปโลเกตฺวาปิ ภิกฺขุนิสงฺโฆ อปโลเกตพฺโพวฯ อญฺญตฺร กปฺปาติ ติตฺถิเยสุ วา อญฺญภิกฺขุนีสุ วา ปพฺพชิตปุพฺพา กปฺปา นาม, ตํ ฐเปตฺวา อญฺญํ อุปสมฺปาเทนฺติยา คณอาจรินี ปตฺตจีวรปริเยสเนสุ สีมาสมฺมุติยา ญตฺติยา จ ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยํ, กมฺมวาจาปริโยสาเน สงฺฆาทิเสโสฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ โจริํ วุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, โจริยา เวมติกาย ทุกฺกฏํ, ตถา อโจริยา โจริสญฺญาย เจว เวมติกาย จฯ อโจริสญฺญาย, อชานนฺติยา, อปโลเกตฺวา วุฏฺฐาเปนฺติยา, กปฺปํ วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ โจริตา, โจริสญฺญิตา, อญฺญตฺร อนุญฺญาตการณา วุฏฺฐาปนนฺติ, อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ โจริวุฏฺฐาปนสมุฏฺฐานํ, กิริยากิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

โจริวุฏฺฐาปิกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. เอกคามนฺตรคมนสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย คามนฺตรนฺติอาทีสุ สกคามโต ตาว นิกฺขมนฺติยา อนาปตฺติ, นิกฺขมิตฺวา ปน อญฺญํ คามํ คจฺฉนฺติยา ปเท ปเท ทุกฺกฏํ, เอเกน ปาเทน อิตรสฺส คามสฺส ปริกฺเขเป วา อุปจาเร วา อติกฺกนฺเต ถุลฺลจฺจยํ, ทุติเยน อติกฺกนฺตมตฺเต สงฺฆาทิเสโส, ตโต นิกฺขมิตฺวา ปุน สกคามํ ปวิสนฺติยาปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน ขณฺฑปากาเรน วา วติจฺฉิทฺเทน วา ภิกฺขุนิวิหารภูมิํเยว สกฺกา โหติ ปวิสิตุํ, เอวํ ปวิสมานาย กปฺปิยภูมิยา ปวิฏฺฐา นาม โหติ, ตสฺมา วฏฺฏติฯ พหิคาเม ฐตฺวา ยํกิญฺจิ สกคามํ วา ปรคามํ วา อกปฺปิยภูมิํ ปทสา ปวิสนฺติยา อาปตฺตีติ อยเมตฺถ สงฺเขโปฯ

นทิปารคมเน วุตฺตลกฺขณาย นทิยา ทุติยิกํ วินา ปรตีรํ คจฺฉนฺติยา วา อนฺตรานทิยํ ทุติยิกาย สทฺธิํ ภณฺฑิตฺวา ปุน โอริมตีรเมว ปจฺจุตฺตรนฺติยา วา ปฐมปาทํ อุทฺธริตฺวา ตีเร ฐปิตกฺขเณ ถุลฺลจฺจยํ, ทุติยปาทุทฺธาเร สงฺฆาทิเสโสฯ อิทฺธิเสตุยานนาวาหิ ปน ปรตีรํ โอตริตุํ, นหานาทิการเณน จ โอติณฺณาย โอริมตีรํ ปทสาปิ ปจฺจุตฺตริตุํ วฏฺฏติฯ

รตฺติวิปฺปวาเส ‘‘ปุเรอรุเณเยว ทุติยิกาย หตฺถปาสํ โอกฺกมิสฺสามี’’ติ อาโภคํ วินา เอกคพฺเภปิ ทุติยิกาย หตฺถปาสาติกฺกเม ฐตฺวา อรุณํ อุฏฺฐาเปนฺติยา อาปตฺติฯ

เอกา วา คณมฺหาติ เอตฺถ ปน เอกา ภิกฺขุนีปิ คโณเยวฯ โอหีเยยฺยาติ อวหีเยยฺย, ทสฺสนูปจารํ วา สวนูปจารํ วา วิชเหยฺยาติ อตฺโถฯ ตสฺมา อินฺทขีลาติกฺกมโต ปฏฺฐาย พหิคาเม รุกฺขถมฺภสาณิปาการาทิอนฺตริตภาเวนาปิ ทุติยิกาย ทสฺสนูปจาเร วิชหิเต สเจปิ สวนูปจาโร อตฺถิ, อาปตฺติเยวฯ อชฺโฌกาเส ปน ทูเรปิ ทสฺสนูปจาโร โหติ, ตตฺถ มคฺคมูฬฺหสทฺเทน วิย ธมฺมสฺสวนาโรจนสทฺเทน วิย จ ‘อยฺเย’ติ สทฺทายนฺติยา สทฺทสฺสวนาติกฺกเม อาปตฺติเยวฯ สเจ ปน มคฺคํ คจฺฉนฺตี โอหียิตฺวา ‘‘อิทานิ ปาปุณิสฺสามี’’ติ สอุสฺสาหา อนุพนฺธติ, วฏฺฏติฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภ คามนฺตรคมนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘เอกา วา นทิปาร’’นฺติอาทิกา เอตฺถ ติวิธา อนุปญฺญตฺติ, ปุเร อรุเณ สกคามโต นิกฺขมิตฺวา อรุณุคฺคมนกาเล คามนฺตรปริยาปนฺนํ นทิปารํ โอกฺกมนนฺติยา ปน จตสฺโสปิ อาปตฺติโย เอกกฺขเณเยว โหนฺติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –

‘‘สิกฺขาปทา พุทฺธวเรน วณฺณิตา;

สงฺฆาทิเสสา จตุโร ภเวยฺยุํ;

อาปชฺเชยฺย เอกปโยเคน สพฺพา;

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 479);

เอเตนุปาเยน ติณฺณํ, ทฺวินฺนญฺจ เอกโตภาโว เวทิตพฺโพฯ ทุติยิกาย ปน ปกฺกนฺตาย วา วิพฺภนฺตาย วา กาลงฺกตาย วา ปกฺขสงฺกนฺตาย วา อาปทาสุ วา คามนฺตรคมนาทีนิ กโรนฺติยา อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อนฺตราเยน เอกโตภาโว, คามนฺตรคมนาทีสุ อญฺญตรตาปชฺชนํ, อาปทาย อภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสานิ, อิทํ ปน ปณฺณตฺติวชฺชํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

เอกคามนฺตรคมนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อุกฺขิตฺตกโอสารณสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ อุกฺขิตฺตนฺติ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺขิตฺตํฯ อนญฺญาย คณสฺส ฉนฺทนฺติ ตสฺเสว การกสงฺฆสฺส ฉนฺทํ อชานิตฺวาฯ โอสาเรยฺยาติ โอสารณกมฺมํ กเรยฺยฯ ตสฺสา เอวํ กโรนฺติยา, คณปริเยสเน สีมาสมฺมุติยา ญตฺติยา จ ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยํ, กมฺมวาจาปริโยสาเน สงฺฆาทิเสโสฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ เอวํ โอสารณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ติกสงฺฆาทิเสสํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํ, การกสงฺฆํ วา อาปุจฺฉิตฺวา, คณสฺส วา ฉนฺทํ ชานิตฺวา, วตฺเต วา วตฺตนฺติํ, อสนฺเต การกสงฺเฆ โอสาเรนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ

ธมฺมกมฺเมน อุกฺขิตฺตตา, อญฺญตฺร อนุญฺญาตการณา โอสารณนฺติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สงฺฆเภทสิกฺขาปเท วุตฺตนยาเนว, อิทํ ปน กิริยากิริยนฺติฯ

อุกฺขิตฺตกโอสารณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. โภชนปฺปฏิคฺคหณปฐมสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม อวสฺสุตาติ ฉนฺทราเคน ตินฺตาฯ อวสฺสุตสฺสาติ ตาทิสสฺเสวฯ ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วาติ เอตฺถ ปฏิคฺคหเณ ถุลฺลจฺจยํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร สงฺฆาทิเสโสฯ

สาวตฺถิยํ สุนฺทรีนนฺทํ อารพฺภ อวสฺสุตาย อวสฺสุตสฺส หตฺถโต อามิสปฺปฏิคฺคหณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เอกโตอวสฺสุเต ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ถุลฺลจฺจยํ, ยกฺขเปตปณฺฑกติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคหานํ หตฺถโต อุภโตอวสฺสุเตปิ สติ เอเสว นโยฯ ตตฺถ ปน เอกโตอวสฺสุเต สติ ทุกฺกฏํ, สพฺพตฺถ อุทกทนฺตโปนคฺคหเณปิ ปริโภเคปิ ทุกฺกฏเมวฯ อุโภสุ อนวสฺสุเตสุ, ‘‘อนวสฺสุโต’’ติ วา ญตฺวา คณฺหนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อุทกทนฺตโปนโต อญฺญํ อชฺโฌหรณียํ, อุภโตอวสฺสุตตา, สหตฺถา คหณํ, อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสานีติฯ

โภชนปฺปฏิคฺคหณปฐมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. โภชนปฺปฏิคฺคหณทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ ยโต ตฺวนฺติ ยสฺมา ตฺวํฯ อิงฺฆาติ อุยฺโยชนตฺเถ นิปาโตฯ อยมฺปีติ ยา เอวํ อุยฺโยเชติ, สา เอวํ อุยฺโยชเนน จ เตน วจเนน อิตริสฺสา ปฏิคฺคหเณน จ ทุกฺกฏานิ, อชฺโฌหารคณนาย ถุลฺลจฺจยานิ จ อาปชฺชิตฺวา โภชนปริโยสาเน สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภ เอวํ อุยฺโยชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาณตฺติกเมว, ปุริสสฺส วา ยกฺขาทีนํ วา หตฺถโต อุทกทนฺตโปนปฺปฏิคฺคหณุยฺโยชเน จ เตสํ ปริโภเค จ ทุกฺกฏํ, เอส นโย ยกฺขาทีนํ หตฺถโต อวเสสคฺคหณตฺถํ อุยฺโยชเน, เตสํ คหเณ, อชฺโฌหาเร จฯ โภชนปริโยสาเน ปน ถุลฺลจฺจยํฯ

‘‘อนวสฺสุโต’’ติ ญตฺวา วา, ‘‘กุปิตา น ปฏิคฺคณฺหตี’’ติ วา, ‘‘กุลานุทฺทยตาย น ปฏิคฺคณฺหตี’’ติ วา อุยฺโยเชนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ มนุสฺสปุริสตา, อญฺญตฺร อนุญฺญาตการณา, ‘‘ขาทนียํ โภชนียํ คเหตฺวา ภุญฺชา’’ติ อุยฺโยชนา, เตน วจเนน คเหตฺวา อิตริสฺสา โภชนปริโยสานนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานีติฯ

โภชนปฺปฏิคฺคหณทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8-9. สญฺจริตฺตาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตมอฏฺฐมนวมสิกฺขาปทานํ สญฺจริตฺตาทิตฺตเย วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ

สญฺจริตฺตาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สิกฺขํปจฺจาจิกฺขณสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสเม กิํนุมาว สมณิโยติ กิํนุ อิมา เอว สมณิโยฯ ตาสาหนฺติ ตาสํ อหํฯ ยาวตติยกปทตฺโถ ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. นิคมนวณฺณนา), อวเสสวินิจฺฉโย จ ตตฺเถว สงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ, อิทํ ปน สาวตฺถิยํ จณฺฑกาฬิภิกฺขุนิํ (ปาจิ. 709) อารพฺภ ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามี’’ติอาทิวจนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เอวํ วจนเมว เจตฺถ จตูสุ องฺเคสุ ปฐมํ องฺคนฺติ อยํ วิเสโส, เสสํ ตาทิสเมวาติฯ

สิกฺขํปจฺจาจิกฺขณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. อธิกรณกุปิตสิกฺขาปทวณฺณนา

เอกาทสเม กิสฺมิญฺจิเทว อธิกรเณติ จตุนฺนํ อญฺญตรสฺมิํฯ ปจฺจากตาติ ปราชิตาฯ อิทมฺปิ สาวตฺถิยํ จณฺฑกาฬิํ อารพฺภ ‘‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติอาทิวจนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เสสํ ทสเม วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ

อธิกรณกุปิตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ